Obezite ve Polikistik Over Sendromu

Son yıllarda dünya genelinde yaşam kalitesini düşüren, yandaş hastalıklarıyla beraber kişinin sağlığını olumsuz yönde etkileyen ve ölümcül sonuçlara kadar gidebilen aşırı kilo problemi obezite kadınların üreme sisteminde ciddi sağlık problemlerine yol açabilmektedir. Bunlardan biri, çocuk sahibi olunamamasından yandaş farklı hastalıkların oluşmasına kadar birçok probleme sebep olabilen polikistik over sendromudur.

Polikistik over sendromunun obezite ile ilişkisini daha iyi anlayabilmek için öncelikle bu hastalığın ne olduğunu bilmek gereklidir.

Polikistik over sendromu  (PKOS) nedir?

Yumurtalık, yumurtalık bağıyla dölyatağının iki tarafına, yumurtalık borusuyla fallop borusuna bağlı 3-4 cm uzunluğunda simetrik beze denir. Sağ ve solda olmak üzere iki tane bulunan yumurtalıkta döllenmeyi sağlayan yumurtalar bulunmaktadır.  Bir kadın doğduğunda milyonlarca yumurtayla doğar. Yumurtalar ergenlik döneminde olgunlaşmaya başlar. Olgunlaşan yumurta çatlayarak fallop borusuyla rahime düşer. Döllenme olursa hamile kalınır, olmazsa adet döngüsüyle atılır.

Yumurtalıkların normal  döngüsünü sağlayan, beyinde hipotalamus bölgesinden salınan FSH ve LH hormonları vardır. Bu hormonlardan FSH yumurtaların gelişimini, LH ise olgunlaşmasını sağlar. Bu hormonlardan FSH, LH ye göre daha fazla salgılanır (FSH >LH). Ancak bunun tersi durumda yani LH oranı yüksek, FSH oranı düşük olursa yumurtalar çatlayamaz.  Yumurtalık içindeki yumurta eğer olgunlaşıp çatlayamazsa kist haline gelir. Bir sonraki adet döngülerinde de aynı durum oluştuğunda diğer yumurtalar da kist haline dönüşür ve birçok küçük kist meydana gelir. Bu duruma polikistik over sendromu denir.  Genetik ve çevresel sebeplerden kaynaklandığı düşünülen bu hastalık hormonlarda çeşitli değişikliklere sebep olmaktadır.   Özellikle her iki cinste bulunan ancak erkeklerde daha yüksek düzeyde olup erkeklerin üreme sisteminin gelişiminde ve büyümesinde rol oynayan androjen hormonunun artmasına sebep olmaktadır. En çok bilinen hormonu testosteron olan androjenin artmasıyla kadınların vücudunda da çeşitli değişiklikler meydana gelebilmektedir.

Obezite her polikistik over sendromu vakasının sebebi olmayabilir. Ancak bu hastalığın riskini arttırabilmektedir. Riski artıran en önemli etken ise insülin direncidir. Obezite ile vücutta insülin artışı meydana gelir. Bu artış yumurtalıklarda androjen üretiminin artmasını sağlarken ve karaciğerde SHBG (seks hormonu bağlayıcı globulin) üretiminin azalmasına yol açmaktadır. SHBG hormonundaki azalma üretilen androjenlerin serbest kalmasına yol açar. Serbest kalan bu androjenler yağ dokusunda östrojene dönüşür. Bu da östrojenin yükselmesine böylece FSH hormonun azalması, LH hormonun artmasına sebep olur. PKOS da bu iki hormondaki dengesizlikten kaynaklandığı için obezitenin insülin direncindeki artışa sebep olması PKOS riskini de arttırmaktadır.  Bununla birlikte PKOS hastalarında obezite arttıkça ovulasyon sorunun arttığı bununla birlikte kilo vermenin zorlaştığı görülmüştür. Bu da bir kısır döngüye girme anlamına gelmektedir.

Polikistik over sendromu endokrin hastalığı olup hormonların değişmesiyle birlikte vücutta bazı belirtiler gözlenebilmektedir.

Polikistik over sendromu belirtileri;

Adet düzensizlikleri: Normal adet döngüsü 28-35 gün sürer. Ancak bu hastalıkta adet döngüsünde döngünün 35 günden fazla sürmesi, yılda en az 3 kere ve daha fazla adet gecikmesi yaşanması gibi düzensizlikler görülebilmektedir.

Tüylenme: Hormonlardaki değişikliklerden dolayı erkek tipi tüylenme gelişebilir. Dudak üstü, çene altı daha ilerleyen boyutlarda göğüs arasında ve uçlarında, göbekte de tüylenme meydana gelebilmektedir.

Saç Dökülmesi: Androjen hormonun artması saç dökülmelerine yol açabilmektedir.

Sivilcelenme: Yine androjen hormonundaki artıştan dolayı ciltte yağlanma meydana gelebilir. Bu da vücutta yüz, sırt, göğüs gibi bölgelerde sivilcelenmeye sebep olabilmektedir.

Kilo Artışı: Polikistik over sendromu olan kadınların ortalama %75’inde obezite görülmektedir. Bunun yanında obezite hastalığı olan kadınlarda polikistik over sendromu görülme oranı normal kilolulara göre daha fazladır. Kısacası obezite polikistik over sendromu hem nedeni hem de sonucu olabilmektedir.

Kısırlık (İnfertilite): Yumurtaların olgunlaşıp çatlayamamasından dolayı gebelik gerçekleşemez. Bu durum kısırlığa kadar gidebilmektedir.

İnsülin Direnci Artışı: Polikistik over sendromunda insülin direncindeki artış yağ oranının artmasına sebep olmakta ve kişide kilo artışı görülebilmektedir. Kilo artışıyla birlikte daha fazla ovulasyon problemi ortaya çıkabilmektedir.

Bunlarla birlikte iltihaplanma, ciltte renk değişiklikleri ve hem hormonal hem de fiziksel değişikliklerden dolayı depresyon gibi belirtiler de görülebilmektedir.

Polikistik over sendromu uzun süre tedavi edilmediğinde tip 2 diyabet, metabolik sendrom, obezite, kalp-damar, hipertansiyon gibi yandaş hastalıklara sebep olabilmektedir.

Polikistik over sendromu belirti ve yaşanan problemlere uygun şekilde tedavi edilmektedir. Öncelikle tanının konulması için gerekli muayeneler yapılır.  Adet düzensizlikleri ve hormonların dengelenmesi için doğum kontrol hapları verilmektedir.  Bununla birlikte kişinin durumuna bakılarak progesteron, antiandrojen vb ilaçlar verilebilmektedir. İnfertilite için  farklı tedavi yöntemleri uygulanabilmektedir. Ayrıca herhangi bir yandaş hastalık varsa bu hastalığa uygun tedaviye de başlanır.  Tüm bunlarla birlikte kişiye uygun obezite tedavisi uygulanmaktadır.  Diyetisyen kontrolünde diyet ve egzersiz programları oluşturulmaktadır.  Kilo vermeye başlayan kişilerde gözle görülür bir iyileşme gözlemlenmiştir. Ancak obezite hastası olan kişilerde bu yöntemler işe yaramayabilir. Böyle durumlarda obezite cerrahisi yöntemleri ile kişinin hızlı ve etkili bir şekilde kilo vermesi sağlanabilmektedir. Kilo kaybıyla beraber polikistik over sendromunun tedavi sürecinin hızlanması ve oluşma riskinin önlenmesi sağlanabilmektedir.

Obezite birçok hastalığın oluşma riskini yükseltmekte ve kişilerin yaşamlarını ciddi anlamda olumsuz yönde etkilemektedir. Kişi doğru beslenme, egzersizlerin olduğu sağlıklı yaşam alışkanlıkları ile hem obezite hem de oluşabilecek diğer hastalıklardan korunarak daha mutlu bir hayat sürebilmektedir.